موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی نیپور در جنوب شرقی میان‌رودان، در حدود ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد و در نزدیکی رود فرات قرار دارد. محل امروزی آن به‌نام «نفر» (Nuffar) شناخته می‌شود. این شهر در دشتی آبرفتی با دسترسی به آبراه‌های طبیعی و کانال‌های مصنوعی واقع شده و از موقعیتی میانی میان شهرهای اصلی سومری چون لاگاش، اور، و کیش برخوردار بوده است. دوره‌های تاریخی و فرهنگی مرتبط نیپور از دوره العبید (حدود ۵۰۰۰ پ.م.) تا دوران اسلامی مسکونی بوده است، اما اوج شکوفایی آن در دوران سومری و به‌ویژه در دوره‌های اکدی، اور سوم، و بابلی بوده است. این شهر هرگز پایتخت سیاسی نبوده، اما به‌عنوان مرکز دینی سومر و جایگاه پرستش خدای بزرگ سومری، انلیل، اهمیت بی‌نظیری داشت. قدرت سیاسی در میان‌رودان، از نگاه مذهبی، تنها با تأیید و مشروعیت از سوی نیپور رسمیت می‌یافت. یافته‌های تاریخی و باستان‌شناسی مهم در نیپور، بقایای معبد عظیم اِکور (Ekur)، معبد انلیل، همراه با زیربناهای معماری وسیع، آرشیوهای اداری و آموزشی، و ده‌ها هزار لوح میخی کشف شده‌اند. این الواح اطلاعاتی در حوزه‌های دین، ریاضیات، آموزش، قانون و اقتصاد در اختیار پژوهشگران قرار داده‌اند. همچنین مدارکی درباره فعالیت کاتبان، کتابخانه‌ها و تدریس در مدارس کاهنان نیز به‌دست آمده‌اند. پیشینه کاوش‌های علمی نخستین کاوش‌ها در نیپور توسط دانشگاه پنسیلوانیا از سال ۱۸۸۹ آغاز شد و به یکی از نخستین پروژه‌های بلندمدت باستان‌شناسی در میان‌رودان بدل گشت. در دهه‌های بعد، گروه‌های مختلفی از جمله باستان‌شناسان عراقی، آمریکایی، و اروپایی در این محوطه فعالیت کرده‌اند. پروژه‌های دهه ۱۹۷۰ تا اوایل ۲۰۰۰ به‌ویژه بر مطالعهٔ سیستم آموزش مذهبی و ساختار کاهنی تمرکز داشته‌اند. اهمیت در مطالعات تاریخ‌نگاری و نظریه‌پردازی باستان‌شناسی نیپور در مطالعات دین‌شناسی، مشروعیت سیاسی، آموزش دینی، و نهادهای مذهبی در میان‌رودان جایگاهی کلیدی دارد. این شهر به‌عنوان "واتیکان سومر" شناخته می‌شود و داده‌های آن در فهم پیوند دین، قدرت، و فرهنگ مکتوب در دوران باستان نقشی بنیادین ایفا می‌کند. وضعیت کنونی و تهدیدهای حفاظتی محوطه نیپور با وجود اهمیت جهانی‌اش، همچنان با تهدیداتی مانند تخریب ناشی از حفاری‌های غیرمجاز، شرایط اقلیمی و کمبود امکانات حفاظتی روبه‌رو است. برنامه‌هایی برای ثبت جهانی نیپور در جریان است و بخشی از آن در سال‌های اخیر توسط دولت عراق و هیئت‌های خارجی محافظت و مستندسازی شده است. منابع: • Gibson, M. (1992). The City and Area of Nippur. University of Chicago Oriental Institute. • Zettler, R. L. (1993). Nippur III: Kassite Buildings in Area WC-1. University Museum Publications. • Hrouda, B. (2005). Die Rolle Nippurs in der mesopotamischen Religionsgeschichte. Journal of Near Eastern Studies. ________________________________________ Nippur Geographical Location and Topography Nippur is located in southeastern Mesopotamia, approximately 160 kilometers south of Baghdad, near the Euphrates River. Today, the site is known as Nuffar. It occupies a fertile alluvial plain with access to natural watercourses and artificial canals. Its central position made it a religious and cultural nexus among key Sumerian cities like Ur, Lagash, and Kish. Historical and Cultural Periods Continuously occupied from the Ubaid period (ca. 5000 BCE) through the Islamic era, Nippur reached its peak during the Sumerian, Akkadian, Ur III, and Babylonian periods. Though never a political capital, Nippur served as the religious heart of Sumer, home to the great temple of Enlil, the chief deity. Political authority in Mesopotamia often depended on symbolic legitimation from Nippur. Significant Archaeological Findings Discoveries include the Ekur Temple, extensive temple complexes, palatial foundations, and tens of thousands of cuneiform tablets. These texts cover religion, mathematics, legal affairs, education, and more. Evidence of scribal schools and priestly education highlights Nippur’s role as a spiritual and intellectual center. History of Scientific Excavations Excavations began in 1889 by the University of Pennsylvania, making Nippur one of the earliest long-term archaeological projects in Mesopotamia. Subsequent digs by Iraqi, American, and European teams focused on documenting administrative, religious, and educational structures. Work in the 1970s–2000s emphasized the temple economy and priestly institutions. Importance in Historiography and Archaeological Theory Nippur is pivotal in understanding Mesopotamian religious ideology, political theology, and temple-based education systems. Often called the “Vatican of Sumer,” it offers unmatched insights into how spiritual authority legitimized royal power and shaped literacy and cultural production. Current Status and Conservation Threats Despite its historical significance, Nippur faces threats from looting, erosion, and a lack of preservation infrastructure. Recent efforts by Iraqi authorities and international teams have focused on documentation and emergency protection. Efforts are underway for World Heritage nomination. References: • Gibson, M. (1992). The City and Area of Nippur. University of Chicago Oriental Institute. • Zettler, R. L. (1993). Nippur III: Kassite Buildings in Area WC-1. University Museum Publications. • Hrouda, B. (2005). Die Rolle Nippurs in der mesopotamischen Religionsgeschichte. Journal of Near Eastern Studies.
