موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی شهر باستانی اشنونا در تپه تل اسمر، در دره رود دیاله و حدود ۳۲ کیلومتری شمال شرق بغداد در مرکز-شرق عراق قرار دارد. این شهر در محل تلاقی راهبردی میان کوه‌های زاگرس و دشت‌های بین‌النهرین شکل گرفته و به دلیل نزدیکی به مرزهای طبیعی ایران و عراق کنونی، یکی از شاه‌راه‌های تجاری و نظامی دوران باستان به‌شمار می‌رفت. دوره‌های تاریخی و فرهنگی مرتبط اشنونا از حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد تا دوره بابلی میانه مسکونی بوده است. در دوره سلسله سوم اور، این شهر مقر یک فرماندار محلی (انسی) بود و در دورهٔ بعدی به یک دولت‌شهر مستقل تبدیل شد. اشنونا بخشی از تمدن سومری-اکدی و بعدها آموری بود و جایگاه مهمی در ساختار سیاسی میان‌رودان داشت. یافته‌های تاریخی و باستان‌شناسی مهم از مهم‌ترین یافته‌های این محوطه می‌توان به مجموعه قانونی معروف به «قوانین اشنونا» اشاره کرد که از نخستین نمونه‌های حقوق مکتوب در جهان باستان است. همچنین، مجموعه‌ای از تندیس‌های نیایش‌گران با چشمان بزرگ از معبد ابوصیب به‌دست آمده‌اند که بازتابی از باورهای دینی و هنر مذهبی در دوره پیش-سومری هستند. پیشینه کاوش‌های علمی کاوش‌های علمی در اشنونا در دههٔ ۱۹۳۰ توسط مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به سرپرستی هانری فرانکفورت آغاز شد. این حفاری‌ها به کشف ساختارهای معماری، اسناد اقتصادی، معابد، و مجموعهٔ بزرگی از اشیاء هنری و اداری منجر شد که نقش مهمی در شناخت ساختار دولت‌شهری و اقتصاد بین‌النهرین ایفا می‌کنند. اهمیت در مطالعات تاریخ‌نگاری و نظریه‌پردازی باستان‌شناسی اشنونا درک ما از توسعهٔ قوانین مدنی، نقش دین در ساختارهای حکومتی، و تحول شهرنشینی در میان‌رودان را غنا بخشیده است. این شهر نمونه‌ای کلاسیک از تعامل فرهنگی میان تمدن‌های حاشیه‌ای و مرکزی در دوران باستان به‌شمار می‌رود. وضعیت کنونی و تهدیدهای حفاظتی محوطهٔ اشنونا در حال حاضر به‌صورت یک تپه باستانی باقی مانده و به‌دلیل فرسایش طبیعی، توسعهٔ شهری و حفاری‌های غیرمجاز در معرض تهدید است. هرچند برخی بخش‌های آن تحت حفاظت قرار دارند، اما همچنان به برنامه‌ریزی و اقدامات حفاظتی بلندمدت نیاز دارد. منابع: • Gelb, I. J. (1955). The Laws of Eshnunna. Journal of the American Oriental Society, 75(3), 192–206. • Frankfort, H. (1933). The Art and Architecture of the Ancient Orient. Yale University Press. • Adams, R. M. (1981). Heartland of Cities. University of Chicago Press. ________________________________________ Eshnunna Geographical Location and Topography Eshnunna, identified with Tell Asmar, is situated in the Diyala River Valley, approximately 32 kilometers northeast of modern-day Baghdad in central-eastern Iraq. Located between the Zagros Mountains and the Mesopotamian plain, the city served as a strategic node in ancient trade and military routes between Mesopotamia, Elam, and Anatolia. Historical and Cultural Periods Eshnunna was inhabited from around 3000 BCE through the Middle Babylonian period. During the Third Dynasty of Ur, it served as the seat of a local governor (ensi) and later emerged as an independent city-state. The city was integral to the broader Sumerian-Akkadian and Amorite cultural zones of Mesopotamia. Significant Archaeological Findings The most notable discovery is the Laws of Eshnunna, one of the earliest codified legal texts in history. Additionally, a series of large-eyed votive statues from the Abu Temple illustrate religious practices and artistic conventions in early Mesopotamian worship. History of Scientific Excavations Archaeological excavations were conducted in the 1930s by the Oriental Institute of the University of Chicago, led by Henri Frankfort. These explorations revealed temples, administrative buildings, residential quarters, and thousands of artifacts that have greatly enhanced our understanding of Mesopotamian urban and legal systems. Importance in Historiography and Archaeological Theory Eshnunna provides critical insights into the development of civic law, religious governance, and urban planning in ancient Mesopotamia. It stands as a representative example of how peripheral cities influenced and interacted with core regions of ancient empires. Current Status and Conservation Threats Today, the site of Eshnunna remains a tell (archaeological mound) facing threats from erosion, illegal excavations, and nearby urban encroachment. While parts of the site are under protection, comprehensive preservation efforts are still required to safeguard its legacy. References: • Gelb, I. J. (1955). The Laws of Eshnunna. Journal of the American Oriental Society, 75(3), 192–206. • Frankfort, H. (1933). The Art and Architecture of the Ancient Orient. Yale University Press. • Adams, R. M. (1981). Heartland of Cities. University of Chicago Press.
